■ آشنایی با قلعه ضحاک (هشترود) - آذربایجان‌شرقی بخش عمومی

آشنایی با قلعه ضحاک (هشترود) - آذربایجان‌شرقی

قلعه ضحاک(آژدهاک) یا داش قلعه در شهرستان هشترود، بخش مرکزی، دهستان علی آباد، ۵ کیلومتری جنوب روستای عربلو قراردارد.

قلعه ضحاک با بیش از 3000 سال قدمت بر فراز کوه منفرد، از مکان‌های مهم اقوام اشکانی (پارت) و ساسانی بوده است.

این قلعه در نزدیکی شهرستان هشترود در استان آذربایجان‌شرقی واقع است و یکی از آثار تاریخی و دیدنی است که در ارتفاع ۲۳۰۰متری قرار گرفته است.

قلعه ضحاک (عجبشیر)

قدمت قلعه ضحاک [از ضحاک تا آناهیتا] به اقوام اشکانی (پارت) ـ ساسانی برمی‌گردد و در تاریخ نام‌های متعددی از جمله؛ ضحاک اژدهاک، قیز قلعه سی، داش قلعه سی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی ذکر شده است.

قلعه ضحاک اولین‌ بار توسط‌ یک‌ هیئت‌ باستان شناسی ‌آلمانی‌ در سال‌ 1971 میلادی‌ مورد بررسی‌ و تحقیق‌ قرار گرفته‌ است.

آثار برجای مانده از برج‌های نیم استوانه‌ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها که از سنگ‌های مکعب مستطیلی است، قدمت آن را تا دوره ساسانی می‌رساند ولی سفال‌های به دست آمده از این قلعه مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری است.
از این قلعه که به عنوان یک دژ استفاده می‌شده، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن کنده کاری شده است. در این قلعه مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌ها آثار دیگر وجود دارد.

نیمی از اتاق‌های‌ قلعه بی‌ سقف‌ در زمین‌ کنده‌ شده‌ و نیم‌ دیگر در کوه و‌ به‌ صورت‌ حفره‌ای ‌درآورده‌ شده‌ است. اغلب‌ این‌ حفره‌ها چاله آبی‌ هم (آب‌ انبار) دارند. همچنین‌ بر دیوارهای‌ این‌ حفره‌های‌ سنگی‌، طاقچه‌های‌ کوچکی‌ کنده شده است.

در داش‌ قلعه‌ ضحاک‌، تک‌ حفره‌هائی‌ نیز دیده‌ می‌شود که‌ تمام‌ آن‌ را در صخره‌های‌ عمودی‌ کوه‌ کنده‌اند. علاوه‌ بر اینها، آب‌ چشمه‌ای‌ که‌ در دامنه‌ کوه‌ مقابل‌ قرار دارد با فشار متوسط‌ لوله‌هایی‌ که‌ در زمین‌ کار گذاشته‌ شده از روی‌ پشته‌ مابین‌ گذشته‌ و به‌ ارتفاع‌ قلعه‌ می‌رسد.

مسیر لوله‌ آب‌ از روی‌ بستری‌ که‌ در زمین‌ به‌ وضوح‌ نمایان‌ است‌ معلوم‌ می‌گردد به‌ علاوه‌ تکه‌های‌ متعددی‌ از لوله‌های‌ گلی‌ و بقایائی ‌از قالب‌ سنگی‌ که‌ با بی‌قیدی‌ از بستر کنده‌ شده‌ است‌ در اطراف‌ دیده‌ می‌شود.

بستر لوله‌ به‌ عرض‌ 50 سانتی‌متر و عمق آن‌ حداقل‌ یک‌ متر بوده‌ است‌. لوله‌های‌ گلی‌ تقریباً از تکه‌های‌ خورد تکمیل‌ شده‌ در یکدیگر رفته‌ و در بستر قرار گرفته‌اند.

این‌ قلعه‌ از تاراج‌ و کندوکاوهای‌ غیرمجاز در امان‌ نبوده‌ و فضای‌ اطراف‌ قلعه‌ پوشیده‌ از حفره‌هایی‌ است‌ که‌ توسط‌ غارتگران‌ برای‌ بدست‌ آوردن‌ عتیقه‌، زیرورو شده‌ است‌.
سفال هایی‌ که‌ تاکنون‌ از داش‌ قلعه‌ ضحاک‌ بدست‌ آمده‌ همگی‌ مربوط‌ به‌ سده‌های‌ 11 و 12 میلادی‌ یعنی‌ دوره اسلامی‌ بوده و حجاری ها و جاسازی هایی‌ که‌ در سنگ‌ کوه‌ کنده‌ شده‌ همگی‌ دلایلی بر قدمت‌ دوره‌ پیش‌ از اسلام‌ این قلعه هستند.

به غیر از قلعه‌ در پای‌ کوه‌ قبرستانی‌ نیز وجود دارد که‌ در آن‌ مجسمه‌ سنگی‌ قوچی‌ قرار داشته و در کنار قبرستان‌، روستایی‌ به‌ نام‌ ینگجه‌ واقع‌ است که در دیوار یکی‌ از خانه‌های این روستا ، قوچ‌ سنگی‌ مقبره‌ای‌ کار گذاشته‌ شده است.

داش‌ قلعه‌ ضحاک‌ عجب شیر از آثار ارزشمند و مورد وثوق گردشگران می‌باشد. در این قلعه برجی‌ وجود دارد که از خشت‌ بر پایه‌ سنگی‌ ساخته‌ شده‌ و صرف نظر از استحکامات‌ دروازه قلعه، تنها برج‌ دفاعی‌ آن به‌ شمار می‌رود چرا که اطراف‌ قلعه پرتگاه‌ بوده و نیازی‌ به‌ استحکامات‌ بیشتری نبوده‌ است‌.

قلعه ضحاک در سال 1341 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 436 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.