■ معماری عمارت کلاه فرنگی (ایستگاه رادیو) بی سیم تهران.پل آبکار بخش معماری

بنای گنبددار بی‌سیم قصر با توجه به این که از اولین فرستنده‌های تلگرافی کشور است و در زمان خود از فنآوری‌های وارداتی غرب بهره می‌جست‌، از جهت استحکام و استواری که از مشخصه‌های بناهای سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ش‌، محسوب می‌شود، عملکرد انحصاری خاص‌، موقعیت جغرافیایی و فرهنگی‌، ارتباط آن با سایر بناهای پیرامون و … قابل بررسی و تأمل است‌. بنای بی‌سیم قصر قاجار، بی‌سیم پهلوی‌، بی‌سیم قصر یا کلاه فرنگی از جمله بناهای واقع در اراضی قصر قاجار است‌. ساخت بنا در سال۱۳۰۳ ش‌، به اتمام رسید و در ۳/۱۲/۱۳۰۶به طور رسمی افتتاح شد. ساخت عمارت رادیو ایران نیز درسال ۱۳۱۷ ش شروع و در ۴/۲/۱۳۱۹ افتتاح شده‌است‌.


معمار آن احتمالاً ابراهیم معمار باشی‌، از معماران وزارت پست و تلگراف در اواخر قاجار، بوده و معمار عمارت رادیو ایران نیز احتمالاً پل آبگار و پیمان‌کار آن شرکت هوختیف آلمانی است‌. بی‌سیم قصر در محوطه‌ای در حدود ۱۷/۵ هکتار قرار گرفته است‌. مساحت کل زمین ۲۱۱۵۴۴ مترمربع و مساحت بنا ۶۵۰ متر مربع است‌. بنای کلاه فرنگی چه از نظر معماری و چه عملکرد آن‌، در سری بناهای سال‌های اولیه دوره پهلوی اول قرار می‌گیرد که بیش‌تر اقتباسی از سبک‌های معماری غربی است‌. این شیوه در بنای اداره پست میدان مشق و سایر بناها نیز قابل رؤیت است‌.


بنای بی‌سیم قصر دارای نمایی متقارن است‌، اما در طراحی پلان‌ها این تقارن رعایت نشده است‌. ورودی بنا محور این تقارن است و کلاه فرنگی در محل تقاطع محورهای تقارن پلان قرار گرفته است و به طورکلی سلسله مراتب نما بدون توجه به پلان پشت آن صورت گرفته‌است‌.

ورودی بنا در ضلع غربی واقع شده و سردری مزین دارد. ورودی در مرکز نمای غربی قرار گرفته و در هر طرف آن سه ردیف پنجره تعبیه شده است‌. این نما دارای تزیینات حجاری‌، گچ‌بری و نما آجر است‌. نمای جنوبی و شمالی هم هرکدام دارای سه ردیف پنجره است‌.

تزیینات و یا عناصر اصلی تزیینی بنا آجر است که جزء اصلی سازه بنا محسوب می‌شود. در نماسازی‌، قاب‌های پنجره‌ها و ورودی‌ها به صورت نیم دایره خود نمایی می‌کند، که از مشخصه‌های بارز معماری دوره قاجار است‌. در پیشانی بنا هم از آجر به صورت تزیینی استفاده شده است‌. در نمای غربی‌، بالای برخی از پنجره‌ها گچ‌بری به صورت نقوش اسلیمی دیده می‌شود. تزیینات سنگی کنار ورودی شمالی نیز حایز اهمیت است‌. به طورکلی‌، منبت کاری و سنگ‌بری در تزیین بنا نقش داشته است‌. تزیینات چوبی درب ورودی مقابل ملاحظه است‌. پنجره‌ها چوبی و تزیینات فلزی موجود روی شیروانی و کلاه فرنگی و دست‌گیره‌های درب ورودی مشخص هستند. در فضاهای داخلی‌، عنصر تزیینی خاصی به چشم نمی‌خورد. پله‌ها سنگی‌، نما عموماً آجری‌، نقش برجسته‌ها گچی‌، ابزارها آجری‌، پنجره‌ها چوبی و پوشش بام به صورت فلزی و شیب‌دار است‌. سقف‌ها متشکل از تیرهای چوبی و گچی شده هستند. در محل اتصال دیوارها با سقف‌، گوشه سازی‌هایی اجرا شده است‌. پوشش بام به صورت شیروانی است که توسط خرپاهای چوبی نگه داشته شده است‌. پوشش کلاه فرنگی نیز به شکل گنبد فلزی (مس‌) ساخته شده است‌.

درقسمت شرقی بعدها (احتمالاًدرسال ۱۳۱۶) الحاقاتی به جنوب و شمال بنا اضافه شده است‌.

آدرس: خیابان شریعتی‌، نرسیده به پل سیدخندان




منـــــــــبع